Шипалы сусын такырыбына ангиме курау2сынып

ымыз-Шипалы сусын! ымыз – ауруа ем, сауа уат. ымызды денсаулыа тигізер пайдасын айтып тауыса алмайсы. ымыз рамында «С» друмені мол, сиыр стімен салыстыранда он есе кп. Оны емдік асиеттері, сіресе рт ауруын емдеу асиеті жоары. Оны адам азасын лсірететін созылмалы аурулара арсы кресетін артышылыын да айта кеткен жн. Дрігерлер ымызды безгек ауруына жне жтелге арсы ішуге сыныс жасайды. ымызбен емделгенде ан рамындаы гемоглобин эритроцит кбейеді. Тамырды соуы жиілеп, ан айналымы жылдамдайды. ан тамыры жмысы мен жрек соысы жасарады. Ал осы кні жастар жаы ымызды орнына шетелдік «Coco-cola», «Pepsi-cola» трізді сусындарды жиі ттынады. Оны азаа зияндылыын ескеріп жрген бірі жо. «Coco-cola»-ны бала денсаулыына ауыр зиян келтіретінін дниежзі біліп, жар салып жатыр. Тіпті жарнамалауа тыйым салып, компанияа оны зияндыын мойындаты. Осы «Coco-cola» сусынымен клікті есігін жуанда бояуы бірден кетіп алыпты. Таы бір мысал – ауылдаы мал сойан й арын тазалау шін осы сусынды пайдаланады екен. Жаа сойылан малды арнын 15-20 минут «Coco-cola» сусынына салып ойса, арын аппа болып шыа келетін крінеді. «Pepsi-cola» сусынын да ішкеннен сатану керек. Бл сусын денсаулыа те ауіпті. Айталы, семіздік, диабет, жрек, ан тамырлары ауруларына шалдытырады. Сондытан, тек ана ата-бабаларымызды ізімен лтты таамдарымызды бойымыза, лтты ндылытарымызды жанымыза азы етейік, аайын! Бекем ТАЛАСБЕК Дерек пен дйек: ымыз — шипалы рі жымды сусын. Сапы ымыз — дертке шипа, денеге кш. ымыз жылы терісінен тігіліп, тобылы ттіні ысы бден сіген сабада не болмаса ааш кбіде ашытылады. ымызды ашытысы “ор” деп аталады. Дкеге тйген орды сабаа немесе салып,оны стіне бір шелектей жаа сауан салын самалды йып,ыдысты сыртын жылы орап тастайды. ор езіліп, саумала тегіс тараанда саумалды дмі ышылданады. Сйтіп жаа ор жасалады. Жаа орды стіне салындатылан (йтпесе ымыз іріктеніп кетеді) саумалды йып, саумал р йылан сайын піспекпен жарты сааттай пісіп араластырады. ымыз ашытылатын ыдыса ойды ср азысы мен семіз жаясын салса,ымыз майлы рі жмса болады. детте,ымызды зінен де май шыады. Ол май ымызды бетінде алып жреді. Іірде пісірілген ымызды жылылап ымтап, келесі кні биені бас сауымы сауылып боланнан кейін ана отарады. Саба мен кбіні аптасына е кемі бір рет ыстайды. желеріміз кбіні киікотымен ыстаан. Киікоты піскенде оны келесі жыла жететіндей орып, кептіріп алатын болан. Дер кезінде тазартып, ысталмаан ыдыс езденіп, ымыздан ескі дм шыады. ымыздан бір кнге жетерлік млшерде отарып аланнан кейін, оны орнына айта саумал йылады. Бл процесс бие аытылана дейін осылай жаласады. ымыз отаранда ыдысты тбінде жетерлік млшерде ор алуы тиіс. ымыз дайындау шеберлігіне, стті тегіне,уаыт мезгіліне арай бірнеше трге блінеді. Осыан орай оны аталуы да алуан трлі. Уыз ымыз — биені алаш байлаанда ашытылатны ымыз. Мны бие бау деп те атайды. Бал ымыз — бден пісілген жне бойына жылыны не ойды майы сіген бапты жмса ымыз. Мндайа ымызды трі деттегідей ымыздан грі сары рі ою болады. Бесті ымыз — трттн асып, ашуы мейлінше жеткен ымыз. Днен ымыз — ш тнегеннен кейін отарылатын, мейлінше ашуы жеткен ымыз. Жуас ымыз — стіне саумал йып жмсартылан ымыз. ымыз аса ашып кеткенше ішуге олайлы болуы шін осылай істейді. нан ымыз — екі тнегеннен кейін ана отарылатын ымыз. Бл тнеме ымыза араанда кшті болады. ысыра ымыз — бірінші рет лындаан биені стінен ашытылатын ымыз. улы биені сті жылда сауылып жрген сары арын мама билерді стіне араанда лдеайда уатты болады. Оны детте “ту ымыз” деп те атайды. ысырды ымызы — бие аытыланнан кейін, жем- шбі дайын адамдар ысыр биелерді іріктеп алып алып, ыстай олда стап сауады. Сондытан да бл ымызды “ысырды ымызы” деп атайды. Сары ымыз — шп пісіп,биені сті ойылан кезде ашылатын ымыз. Жаздыкнгі ымыза араанда ою рі і сары болады. Сірге жияр ымыз — бие аытылар кездегі е соы ымыз. Бие алаш байланып, уыз ымыз ішерде бір той болса, бие аытылып, сірге жияр ымызды ішерде таы бір той болады. Тнеме ымыз — ескі ымызды стіне саумал йылып, келесі кні ( таы бір кн асаннан со) отарылатын ымыз.